بی گمان آب یکی از اساسی ترین عناصر زیست است و ضرورت برخورداری از آب سالم برای رفع نیاز های انسانی حقیقتی انکار ناشدنی است.
با وجود اینکه بیش از سه چهارم سطح کره زمین از آب پوشیده شده است اما منابع آب مورد استفاده ی ما انسان ها در خشکی محدود است و همین موضوع خود به خوبی بیانگر اهمیت مقوله آلودگی آب است.
هم اکنون آلودگی آب به عنوان یک چالش بزرگ در دنیا و ایران مطرح است به گزارش who تقریبا از هر سه نفری که در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند یک نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارد هر ساله3میلیون کودک زیر10سال به علت کمبود آب سالم و امکانات بهداشتی از بین می روند
در کشور های جهان سوم80%کل بیماری ها
مربوط به مصرف آب آلوده است که33% کل مرگ و میر در این کشورها را باعث می شود یعنی
در واقع 25هزار نفر در روز بدلیل استفاده از آب آلوده از بین می روند0این سناریوی
تیره و غم افزا ما را بر آن داشت تا چند برگ از نشریه مان رابه مقوله بسیار مهم
آلودگی آب اختصاص دهیم.
تعریف: به طور کلی آلودگی آب عبارت است از تغییر مواد محلول یا معلق یا تغییردرجه حرارت و دیگر خواص فیزیکی وشیمیایی و بیولوژیکی آب در حدی که آن را برای مصرفی که برای آن مقرر است مضر یا غیر مفید سازد هر چند آلودگی ها بسیار متنوع اند و از منابع مختلف و به روش های گوناگون وارد آب می شوند اما مهمترین مواد و عوامل آلوده کننده ی آب را میتوان چنین دسته بندی کرد:
1-مواد آلی: قسمت عمده فاضلاب های شهری آب است که مقدار آن به طورمتوسط 99تا5/99% فاضلاب است .سهم اصلی ناخالصی های آب مربوط به وجود مواد آلی است این مواد از مدفوع و سایرمواد آلی درمحیط حاصل میشوند .
2-باکتری های کلی فرم : این باکتری ها به تعداد بسیار زیاد درروده ی حیوانات خون گرم زندگی میکنند وهمواره به مقدار بسیار درمدفوع آن ها (پرندگان –پستانداران ازجمله انسان و....)وجود دارند.
3- مواد جامد معلق : کلیه ی مواد جامدی که به علت سبکی وزن و کوچکی اندازه ذرات در فاضلاب معلق می مانند این مواد شامل مواد آلی غیرمحلول و مواد معدنی مانند ذرات رس وماسه هستند.
4-زباله ها و فضولات جامد صنعتی : ریختن زباله و سایر مواد زائد شهری و صنعتی بر سطح زمین یا دفن آن در خاک و همچنین وارد کردن فاضلاب های صنعتی و شهری به چاه های تراوشی میتواند به طور مستقیم منابع آب زیر زمینی را آلوده کند، مواد آلوده ساز عمقی یا سطحی یا مستقیما وارد سفره ی آب زیر زمینی می شوند یا در نتیجهی شسته شدن به وسیله ی بارش وارد چاه ها یا سایر منابع آب می شوند. 5- استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی: استفاده روز افزون از مواد شیمیایی به صورت کود شیمیایی و علف کش و حشره کش آن ها را به صورت یکی از منابع مهم آلودگی آب در آورده که هم سطح خاک و هم منابع آب زیر زمینی و سطحی را آلوده می کنند 6-مازاد مواد اتمی 7- آلوده ساز های موجود درهوا 8- گرما9- کاهش اکسیژنمحلول: ورود مقدار زیادی مواد آلی قابل فساد به وسیله
ی فاضلاب های صنعتی در منابع آب سبب مصرف سریع اکسیژن محلول در آب میگردد از
آنجایی که تجزیه مواد آلی در نتیجه ی تغذیه ی باکتری های هوازی نیاز به مقداری
اکسیژن دارد نتیجه ی این پیشامد معدوم شدن موجودات آبزی و پدید آمدن شرایط نا
مطلوبی نظیر به وجود آمدن بو های نامطلوب در محیط زیست است.
منابع ایجاد آلودگی آب: منابع آلوده کننده آب به هرگونه منبعی که فعالیت یا بهره وری از آن موجب آلودگی آب شود گفته میشود که این منابع شامل : منابع صنعتی-کشاورزی –دامداری -شهری – خانگی –خدماتی –درمانی ومتفرقه میباشد.
الف)آلودگی آب بوسیله ی کشاورزی : زمانیکه عوامل آلاینده آب ذکر میشود عامل کشاورزی در صدر قرار دارد به ویژه اینکه مرتبا درحال افزایش است که شامل موارد زیر میشود: 1-آلودگی آب در نتیجه آبیاری و شستشوی خاک :مثلا در آبیاری مزارع بسیار اتفاق میافتد که بیش از اندازه آب وارد مزرعه میشود که مازاد این به رودخانه یا دریاچه می ریزد و به طرق زیر باعث آلودگی این آبها می شود : حاوی مقدار زیادی املاح معدنی بخصوص کربنات و بی کربنات و سولفات های کلسیم و منیزیم است که باعث بالا رفتن غلظت املاح و سختی آب می گردد.
آب مازاد آبیاری ممکن است محتوی مواد آلی مختلف ازجمله مواد حاصل از پوسیدگی گیاهان باشد در این حالت آب را به رنگ زرد یا زرد متمایل به قهوه ای در می آورد . 2-آفت کش ها: استفاده روز افزون از این مواد در کشاورزی به عنوان حشره کش برای از بین بردن حشرات و بندپایان و یا به عنوان علف کش برای مبارزه با گیاهان هرز بطور گسترده باعث آلودگی خاک و ورود مقادیر زیادی از این سموم در منابع آب می گردد. 3-کود های شیمیایی: کود های شیمیایی از جمله کود های نیتراته و فسفاته ترکیبات مغذی و معدنی مورد نیاز گیاه بوده که به دلیل قابلیت حل زیاد پس از آبیاری وارد آب شده و از طریق آب مازاد به منابع آبی نظیر رودخانه ها و دریاچه ها می ریزند.
ب)آلودگی آب بوسیله ی صنعت :فاضلاب صنایع را از این جهت می توان به دو گروه کلی تقسیم کرد:
گروه اول:فاضلابی که به علت دارا بودن مقدار زیادی مواد آلی قابل فساد سبب کم شدن اکسیژن محلول در آب و همچنین ته نشین شدن مقدارزیادی مواد جامد میگردد.
گروه دوم : فاضلاب هایی که بیشتر مواد سمی دارند طعم و بوی آب را نامطبوع می کند ؛رنگ آن را تغییر می دهند و باعث تولید کف یا تجمع روغنهای نفتی در منابع آب می شوند.
راهکار های ساده برای کاهش آلودگی آب:
1-برای پاک سازی خانه از مواد شیمیایی کمتری استفاده کنیم (جایگزین کردن پاک کننده های طبیعی مثل سرکه سفید و جوش شیرین)
2-هرگز دارو ها را درفاضلاب نریزید.
3-استفاده از پلاستیک ممنوع ،این مواد بدلیل غیر قابل تجزیه بودن معمولا در نهایت وارد رودخانه ها،نهرها،واقیانوس ها می شوند،زباله دانی بزرگ اقیاس آرام یکی از بزرگترین مکان های نگه داری پلاستیک ها است که جایی برای رفتن ندارند.
تصفیه آب: آب را که به علت میکروب زدایی که منشآ اکثر بیماری هاست و برای مطبوع وخوشمزه کردن و از بین بردن بوی نامطبوع ،غبارزدایی،رنگ تصفیه می کنند و برای این کار از عملیات فیزیکی ،شیمیایی و مکانیکی برای تصفیه آن استفاده میکنند.
مراحل تصفیه آب عبارت اند از:
فرآیندهای انعقاد،لخته سازی ، ته نشینی ،صاف کردن ،گندزدایی و همچنین تصفیه مقدماتی که برای کاهش ناخالصی های آب قبل از رسیدن به تصفیه خانه انجام میشود.
تصفیه مقدماتی: فرآیند های فیزیکی ،شیمیایی یا مکانیکی هستند که قبل از مراحل اصلی تصفیه آب صورت میگیرد و شامل آشغال گیرها ،تصفیه شیمیایی مقدماتی ،ته نشینی مقدماتی و استفاده از صافی های مشبک سوراخ ریز است.
آشغال گیری : روشی است که به وسیله ی آن اجسام معلق شناور و بزرگ تر از سوراخ های توری مورد استفاده است روی توری مانده و از جریان آب جدا می شود.
کاربرد آشغالگیر: جداکردن برگ ، شاخه و قطعات درشت توسط توری های درشت ،جداکردن ذرات ریز تر مانندجلبک ها توسط توری های بسیار ریز.
هوادهی:وارد کردن اکسیژن به داخل آب.
کاربرد هوادهی:1-حذف آهن و منگنز محلول از آب 2-خروج گاز کربن دی اکسید کربن و هیدروژن سولفوره 3-بهبود طعم آب 4-بالابردن اکسیژن محلول آب برای بهبود طعم وبو.
ته نشینی مقدماتی: در بعضی از جاها آب مورد نیاز از رودخانه تامین میشود و دارای مواد معلق است که قابل تحمل برای تصفیه آب نیست برای کاهش این مواد از ته نشینی مقدماتی استفاده میکنیم که کاربرد آن :1-جداکردن ماسه ازآب 2- جداکردن ذرات ریزی که توسط موادشیمیایی قابل ته نشینی شده اند.
زلال سازی:
دارای سه واحد: 1-واحد اختلاط سریع که مواد شیمیایی به آب اضافه شود و به سرعت با آن مخلوط می شود. 2-واحد لخته سازی که ذرات بهم چسبیده وتشکیل فلوک میدهند. 3-واحد ته نشینی شیمیایی که فلوک های تشکیل شده به علت نیروی ثقل ته نشین میشوند موادی که به عنوان منعقدکننده استفاده میشود آلومینیوم و آهن است و طی زلال سازی کدورت آب کاهش می یابد.
صاف کردن : صاف کردن یک فرآیند فیزیکی –شیمیایی برای جداکردن ذرات معلق و کلوییدی از آب به وسیله ی عبور از صافی یا فیلتر می باشد و هدف اصلی آن تآمین آبی با کیفیت مطلوب است با حداقل هزینه بهره برداری چند نوع صافی داریم : صافی تند و کند ،یک لایه یا چندلایه ،بالارونده یا پایین رونده ،صافی ثقلی وجریان تحت فشار،روباز و سرپوشیده،ثابت ومتغیر،و نوع صافی براساس کیفیت و کمیت آب و دیگر شرایط انتخاب میگردد.
ضدعفونی کردن: هیچ یک از واحد های تصفیه نمیتواند میکروب ها را بصورت 100% ازبین ببرند و همچنین ممکن است آب در شبکه توزیع دچار آلودگی مجدد شود پس افزودن گندزدا به آب ضروری است و از مهم ترین گندزداها کلر و مشتقاتش است که به آب خام ورودی و هم در مرحله صافی سازی افزوده میشود و دوباره به آب خروجی از صافی هم زده میشود که باعث نابودی باکتریها و غلظتشان میشود وبر کیفیت آب اثر میگذارد و قدم نهایی تصفیه آب است.
